Cách nhanh nhất để hiểu về thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán không đòi hỏi người tham gia có nguồn vốn lớn mạnh như khi tham gia vào thị trường bất động sản. Nhưng để thực sự tham gia đầu tư chứng khoán một cách hiệu quả, cần có nền tảng kiến thức tốt và hiểu rõ luật chơi được đặt ra. Hãy cùng Trạng Quỳnh tìm hiểu chi tiết hơn thông qua nội dung bài viết sau để có sự bắt đầu thoải mái hơn khi tham gia vào trò chơi chứng khoán.

Tham gia thị trường chứng khoán có giống đánh bạc không?

Nếu bạn nói chứng khoán không giống với cờ bạc vì nó được pháp luật cho phép thì xin thưa ở nhiều nơi cờ bạc là hợp lệ miễn diễn ra minh bạch và nộp thuế đầy đủ cho Nhà nước. Vậy rốt cục chứng khoán là gì? Chứng khoán và cờ bạc có điểm chung giống nhau chính là chúng đều có thể kiếm lời dựa vào may rủi.

Nhưng khác biệt ở chỗ, trong khi sự may rủi của cờ bạc là tuyệt đối thì người chơi chứng khoán có thể kiểm soát được rủi ro, nâng cao khả năng kiếm lời dựa vào khả năng phân tích, đánh giá thị trường và đa dạng hóa danh mục sản phẩm. Càng nắm vững kiến thức đầu tư vào các mã chứng khoán, càng giúp nhà đầu tư trở nên khôn ngoan hơn. Như vậy, hoàn toàn không chính xác khi nói chứng khoán chính là đánh bạc.

Đọc thêm: Sai lầm nghiêm trọng khi không hiểu các vấn đề liên quan đến cổ tức cần phải biết

Hiểu về chứng khoán và thị trường chứng khoán

Chứng khoán là một loại hàng hóa đặc biệt

Chứng khoán thường được thể hiện dưới hình thức ghi sổ, lưu trữ dữ liệu dạng điện tử hoặc cấp chứng chỉ cho nhà đầu tư. Đây là sản phẩm hàng hóa đặc biệt được Nhà nước quản lý thông qua việc lưu ký tại Trung tâm lưu ký Chứng Khoán Việt Nam. Nó là tên gọi chung của nhiều loại sản phẩm khác nhau như cổ phiếu, trái phiếu, sản phẩm phái sinh hay chứng chỉ quỹ,…

Điều đó có nghĩa, khi một người nắm giữ chứng khoán sẽ đồng nghĩa với việc họ sẽ trở thành chủ nợ (khi nắm giữ trái phiếu) hoặc người góp vốn vào công ty (khi nắm giữ cổ phiếu). Tương ứng với mỗi sản phẩm chứng khoán khác nhau, nhà đầu tư cũng sẽ có những quyền và lợi ích riêng.

Mục đích của nhà đầu tư khi sở hữu chứng khoán?

Đối với loại hàng hóa đặc biệt như chứng khoán, việc nhà đầu tư muốn sở hữu chủ yếu có hai mục đích chính bao gồm: tìm kiếm lợi nhuận ở tương lai thông qua việc đầu tư vào danh mục chứng khoán tối ưu, hoặc muốn có quyền kiểm soát đối với công ty cổ phần phát hành cổ phiếu đó. Chính vì thế, thị trường chứng khoán còn được gọi là thị trường vốn, giúp các doanh nghiệp chủ động huy động được nguồn vốn nhằm phục vụ cho quá trình hoạt động kinh doanh.

Hiện nay, thị trường chứng khoán được phân thành hai loại chính bao gồm thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp. Người tham gia chủ yếu trên thị trường thứ cấp là những quỹ đầu tư hoặc tổ chức lớn, họ mua trực tiếp chứng khoán được phát hành từ các công ty. Trong khi thị trường thức cấp sẽ là nơi thực hiện trao đổi chứng khoán được phát hành từ thị trường sơ cấp trước đó giữa các đối tượng đầu tư nhỏ lẻ, có thể là cá nhân nhằm mục đích kiếm lời khi thị chứng khoán tăng giá.

Những đối tượng chính của thị trường chứng khoán

Trong thị trường chứng khoán, để có thể đảm bảo cho các hoạt động diễn ra suông sẻ và có quy củ, thường sẽ có tổng cộng bốn đối tượng chính yếu tham gia chính bao gồm: nhà phát hành chứng khoán, nhà đầu tư, những tổ chức và nhà quản lý. Cụ thể như sau:

• Nhà phát hành: là công ty, tổ chức hoặc có thể là Nhà nước,… phát hành chứng khoán nhằm mục đích huy động vốn trên thị trường sơ cấp để phục vụ cho mục đích kinh doanh.
• Nhà đầu tư: người tham gia trực tiếp vào thị trường thứ cấp để tiến hành hoạt động mua bán chứng khoán. Nhà đầu tư có thể được phân thành hai đối tượng chính là nhà đầu tư cá nhân hoặc nhà đầu tư tổ chức.
• Các tổ chức: đối tượng không thể thiếu trong thị trường chứng khoán là những công ty chứng khoán, quỹ đầu tư chứng khoán và các trung gian tài chính. Chính nhờ hoạt động của những đối tượng này góp phần thiết lập quy củ cho thị trường, đảm bảo sự hoạt động liên tục, ổn định và có nguyên tắc.
• Nhà quản lý: Nhà quản lý thị trường chủ yếu muốn nhắc đến cơ quan hành chính Nhà nước, trung tâm lưu ký chứng khoán cũng như sở giao dịch chứng khoán. Đây là đối tượng thiết lập ra những nguyên tắc, luật chơi chung cho thị trường để đảm bảo quyền lợi, nghĩa vụ của các bên tham gia. Thị trường có vận hành hiệu quả hay không phần lớn dựa vào tính chuyên nghiệp của đối tượng quản lý.

Đọc thêm: Làm thế nào để hiểu 20 chỉ số tài chính quan trọng nhất khi đầu tư chứng khoán?

Lợi nhuận kiếm được từ cổ phiếu chủ yếu là do chênh lệch giá?

Trên thực tế, khi đầu tư vào cổ phiếu, nhà đầu tư có thể kiếm lời từ hai nguồn chính bao gồm chênh lệch giá do mua thấp bán cao và do được hưởng cổ tức thông qua việc doanh nghiệp làm ăn có lãi và tiến hành chia cổ tức cho cổ đông. Khi hưởng lợi từ cổ tức, nhà đầu tư có thể nhận được trực tiếp bằng tiền mặt hoặc nhận dưới hình thức cổ phiếu được phát hành thêm, tùy theo quyết định phân chia cổ tức được tiến hành tại đại hội cổ đông. Cụ thể:

Lợi nhuận từ chênh lệch giá

Khi đầu tư vào cổ phiếu của một công ty, lợi nhuận mà nhà đầu tư có được sau một khoảng thời gian nhất định có thể được tính toán dựa theo công thức sau:

Lợi nhuận = Số lượng cổ phiếu x (Giá bán cổ phiếu – Giá mua ban đầu) – Thuế(Giao dịch bán) – Phí giao dịch

Trong trường hợp giá bán cổ phiếu nhỏ hơn giá mua cổ phiếu, có nghĩa nhà đầu tư đã bị lỗ tức giá mua cao hơn giá bán. Lấy ví dụ, khi bạn mua 100 cổ phiếu 10 nghìn đồng, bán lại với giá 30 nghìn đồng, thuế phải nộp bằng 0,1% giá trị giao dịch và phí giao dịch là 0,15% giá trị giao dịch thì lợi nhuận kiếm được lúc này sẽ được tính toán như sau:

Lợi nhuận = 100 (30.000 – 10.000) – 100×10.000×0.15% – 100×30.000×0.15% – 100×30.000×0.1% = 2.000.000 – 1.500 – 3.000 – 3.000 = 1.992.500đ

Lợi nhuận do hưởng cổ tức

Khi công ty kinh doanh có lãi, thường sẽ trích một phần hoặc toàn bộ lợi nhuận sau thuế để chi trả cổ tức cho cổ đông. Nói cách khác, có ba cách chia cổ tức khá phổ biến chính là chi trả toàn bộ bằng tiền mặt, chi trả toàn bộ bằng cách phát hành thêm cổ phiếu mới hoặc chi trả một phần bằng tiền mặt một phần bằng cổ phiếu.

Việc chi trả cổ tức như thế nào là tùy thuộc vào ý kiến của hội đồng quản trị cũng như nhà quản lý doanh nghiệp. Đôi lúc việc kinh doanh thu được lãi nhưng doanh nghiệp giữ lại 100% lợi nhuận để tiếp tục tái đầu tư mà không có chính sách chia cổ tức cho cổ đông. Tuy nhiên, khi công ty đã đi vào nề nếp, các công ty thường ưu tiên việc chia cổ tức nhiều hơn.

Quá trình hoạt động của thị trường chứng khoán

Khi công ty có nhu cầu huy động vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ phát hành một lượng lớn cổ phiếu ra thị trường ứng với số vốn họ đang cần. Dựa vào đánh giá của nhà đầu tư về tiềm năng tăng giá cổ phiếu của công ty, họ sẽ mua lại gần như toàn bộ cổ phiếu được phát hành. Thị trường diễn ra hoạt động mua bán của các tổ chức và công ty phát hành được gọi là thị trường sơ cấp. Tổ chức đã mua phần lớn cổ phiếu được phát hành bởi công ty lúc này sẽ trở thành cổ đông của công ty khi sở hữu một lượng cổ phần nhất định.

Việc mua bán cổ phiếu chưa ngừng lại ở đó khi các tổ chức “mua sỉ” vẫn tiếp tục được bán lại cho tổ chức khác hoặc các cá nhân trên thị trường thứ cấp. Tuy nhiên, quá trình này không giúp công ty phát hành có thêm sự gia tăng về nguồn vốn mà chỉ đơn giản là thay đổi quyền sở hữu chứng khoán từ người này sang người khác ở một mức giá được cả hai chấp thuận. Ngoài ra, theo nguyên tắc, quá trình giao dịch thường không được tiến hành trực tiếp mà phải thông qua các công ty chứng khoán. Đây là đầu mối môi giới, là cầu nối cho các tổ chức “mua sỉ” với cá nhân, tổ chức nhỏ lẻ khi có nhu cầu.

Đọc thêm: Làm thế nào để hiểu các khái niệm và thuật ngữ về chứng khoán dễ hiểu nhất?

Những đặc điểm chung của chứng khoán mà người tham gia thị trường cần nắm bắt

Tính lỏng

Trong bảng cân đối kế toán, chứng khoán được sắp xếp vào phần tài sản ngắn hạn và từ trên xuống chỉ đứng sau tiền mặt. Điều này cũng có nghĩa, chứng khoán được đánh giá cao về khả năng thanh khoản chỉ đứng sau tiền mặt. Nói cách khác, so với khoản phải thu ngắn hạn, hàng tồn kho hay tài sản ngắn hạn khác thì chứng khoán có tính thanh khoản cao hơn. Sở dĩ nói như vậy bởi chứng khoán, mà điển hình là cổ phiếu, có thể dễ dàng được mua bán trên thị trường chứng khoán để thu về tiền mặt trong thời gian ngắn mà ít bị phụ thuộc vào những yếu tố khác.

Tính rủi ro

Khi sở hữu lượng hàng tồn kho lớn, công ty có thể đảm bảo nguồn cung ứng kịp thời với giá cả ổn định cho khách hàng. Nhưng kèm theo đó, rủi ro hư hỏng hàng hóa, rủi ro không bán được hàng,…cũng gia tăng đáng kể. Và điều này tương tự cũng có nhiều nguy cơ rủi ro tiềm ẩn khi sở hữu sản phẩm hàng hóa đặc biệt là chứng khoán.

Cụ thể đó là rủi ro thị trường, rủi ro do lạm phát, do khả năng quản lý của nhà quản lý làm tụt giá cổ phiếu,… Để có thể hạn chế được tính rủi ro từ chứng khoán, người tham gia nên có sự am hiểu thị trường ngay từ đầu, áp dụng các phương pháp chọn lọc để có được danh mục đầu tư tiềm năng.

Đọc thêm: Một cách đơn giản nhất để hiểu các lệnh mua bán chứng khoán giống như ăn kẹo

Khả năng sinh lợi

Không giống với hàng tồn kho hay nợ phải thu ngắn hạn, chứng khoán là hàng hóa đặc biệt có khả năng sinh lợi trong tương lai để tạo nguồn thu lớn hơn cho nhà đầu tư. Đây cũng là đặc điểm khiến nó đặc biệt trở nên được yêu thích thay vì sở hữu những tài sản khác. Khi không chú ý đến khả năng sinh lời, mục đích khác của nhà đầu tư khi nhắm đến sản phẩm chứng khoán chính là việc kiểm soát, điều hành công ty.

Cách đánh giá thị trường chứng khoán có hấp dẫn hay không?

Việc nắm bắt được thị trường nào đó có hấp dẫn hay không, có khả năng sinh lời cao hay không trước khi bắt tay tham gia là điều hết sức quan trọng đối với các nhà đầu tư. May thay, quy mô, sự sôi động, tính minh bạch, tính hiệu quả,… của một thị trường chứng khoán hoàn toàn có thể ước lượng được thông qua nhiều phương pháp.

Và tính đến thời điểm hiện tại, để làm được điều này, đa phần các nhà đầu tư trên toàn thế giới đều có thể dựa trên 2 tiêu chí chính bao gồm: số vốn hóa thị trường và tính thanh khoản của cổ phiếu. Nói cho dễ hiểu, giá trị nội tại ẩn sau những sản phẩm chứng khoán là bao nhiêu và khả năng chuyển đổi của chúng thành tiền mặt chính là thước đo cho thấy thị trường có đang hoạt động hiệu quả hay không.

Đọc thêm: Khám phá bí mật cách đọc bảng giá chứng khoán nhanh nhất

Tỷ lệ vốn hóa thị trường

Tỷ lệ vốn hóa thị trường muốn nhắc đến kích cỡ thực sự của tổng giá trị thị trường chứng so với quy mô GDP. Có thể nói, kích thước thị trường càng lớn sẽ càng cho thấy sự năng động và tính hiệu quả khi muốn huy động nguồn vốn cho kinh doanh. Bên cạnh đó, điều này cũng góp phần làm giảm nguy cơ rủi ro có thể gặp hải đáng kể.

Có thể áp dụng công thức sau để tính toán tỷ lệ vốn hóa thị trường: tỷ lệ vốn hóa thị trường = tổng giá trị cổ phần niêm yết/ GDP. Dựa theo tỷ lệ trên, ngoài việc có thể ước tính được khả năng phân phối nguồn vốn từ thị trường chứng khoán cho những dự án đầu tư còn có thể tạo ra sự đa dạng hóa giúp nhà đầu tư giảm được các nguy cơ rủi ro tiềm ẩn. Thị trường càng hoạt động hiệu quả thì giá trị nội tại của mỗi sản phẩm chứng khoán sẽ gia tăng dần theo thời gian hoạt động.

Tốc độ luân chuyển cổ phiếu

Sự phát triển hay tính hiệu quả của thị trường chứng khoán còn được đánh giá thông qua tính thanh khoản của các sản phẩm chứng khoán trên thị trường. Để xác định được tốc độ luân chuyển của cổ phiếu, nhà đầu tư có thể sử dụng tỷ lệ giữa tổng giá trị cổ phần tham gia giao dịch với tổng giá trị vốn hóa thị trường. Có thể nói, so với tiền mặt, tính thanh khoản của sản phẩm chứng khoán được đánh giá đứng thứ hai.

Và thị trường nào càng có khả năng chuyển đổi chứng khoán thành tiền mặt nhanh chóng, trong tình trạng giảm thiểu được sự mất mát giá trị sẽ càng cho thấy sự hiệu quả trong hoạt động và trở thành điểm đến hấp dẫn cho nhà đầu tư. Ở thị trường có tính thanh khoản cao còn làm giảm chi phí giao dịch cho người tham gia.

>> Mở tài khoản chứng khoán Mirae Asset cùng Trạng Quỳnh

Lời khuyên khi muốn bắt đầu với thị trường chứng khoán

Xác định mục tiêu

Trước khi dấn thân vào thị trường chứng khoán, người chơi cần xác định mục đích thực sự của mình là gì? Trong khi nhà đầu tư lớn khi mua cổ phiếu của một công ty tại thị trường sơ cấp, ý định của họ rất có thể chính là muốn nắm quyền kiểm soát công ty, tham gia biểu quyết trong đại hội cổ đông và được chia cổ tức hàng năm. Thì mục đích của người tham gia trong thị trường thứ cấp chỉ đơn giản là muốn mua ở giá thấp và bán ở giá cao để có thêm lợi nhuận thay vì gửi tiền và hưởng lãi suất ít ỏi từ ngân hàng.

Một người muốn xem đây là một kênh chính để tìm kiếm lợi nhuận và một người chỉ muốn sử dụng chứng khoán như một kênh phụ để có thêm thu nhập,…hoàn toàn cần đến động thái khác nhau. Nói cách khác, thái độ, mục tiêu khi tham gia thị trường sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến kết quả có được sau đó, đây là điều mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Đọc thêm: Sự thật khó tin khi định giá cổ phiếu trong thị trường chứng khoán

Chuẩn bị kiến thức

Chứng khoán là gì? Cổ phiếu là gì? Thị trường chứng khoán là gì? Chỉ số tài chính là gì hay thế nào là thị trường sơ cấp, thế nào là thị trường thứ cấp,…là những khái niệm mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng cần phải nắm rõ trước khi tham gia giao dịch. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa bạn phải thông thạo tất cả các kiến thức liên quan đến chứng khoán.

Sự trau dồi kiến thức cần có sự thanh lọc và tập trung vào nền tảng cốt lõi, sẽ có những chỉ số, khái niệm mà có thể bạn không bao giờ cần quan tâm đến. Cũng như không thể áp dụng một cách máy móc các chỉ số tài chính vào một công ty mà có thể định giá được chính xác giá trị cổ phiếu của nó. Nói cách khác, trang bị kiến thức là cần thiết nhưng không nên quá phụ thuộc hay cứng nhắc với những khái niệm mà cần linh hoạt áp dụng.

Trang bị kinh nghiệm

“Đi một ngày đàng, học một sàng khôn”, tất nhiên việc tham khảo kiến thức thông qua sách vở là điều cần thiết nhưng sẽ có lợi hơn nhiều nếu người mới bắt đầu vừa học hỏi vừa thực tập tại một sàn chứng khoán chuyên nghiệp. Gợi ý nhỏ để học với tốc độ nhanh chóng chính là trực tiếp trở thành một nhân viên ngay trong sàn giao dịch. Nơi mà bạn có hẳn 8 giờ mỗi ngày tiếp xúc với các đối tượng trên thị trường chứng khoán từ đó học hỏi được các kinh nghiệm thực tế cần thiết.

Nếu làm được như vậy, chỉ cần một thời gian ngắn, bạn đã có thể thay da đổi thịt, nắm vững cách tạo tài khoản, cách lọc mã chứng khoán, làm thế nào để đặt lệnh, khớp lệnh,…. Trên hết, nếu có điều kiện để thử tham gia vào thị trường lại là một cơ hội rất tốt dành cho bạn. Thử bỏ một khoản tiền để thực chiến nó sẽ giúp bạn tập trung dễ dàng và am hiểu thị trường tốt hơn thay cho hàng nghìn trang sách.

Hy vọng với những thông tin vừa chia sẻ mang đến cho bạn đọc thêm nhiều kiến thức hữu ích trong việc thị trường chứng khoán.

>> Dịch vụ quản lý hộ tài khoản chứng khoán